Władze PTTK chcą sprzedać zabytkowy budynek dawnego dozorstwa wielkich pieców, przy ul. Krywki. Powód jest prosty: nie stać na ich utrzymywanie dalej tej zabytkowej, ale i wielkiej ruiny. Zużyte krokwie, nadgnite belki, zawilgocone ściany i przeciekający dach, czy wreszcie od dawna sypiąca się już weranda, to tylko ułamek problemów, z którymi zmagają się od dawna, niestety sami. Doszli do tego momentu, w którym trzeba powiedzieć „pas”.

PTTK w Starachowicach
fot. Gazeta Starachowicka

- No może z małymi wyjątkami bowiem prezydent Wojciech Bernatowicz zgodził się na umorzenie podatku, a Jarosław Nowak, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy, przysyła nam stażystów. To dzięki nim wciąż istniejemy.

- Wszyscy pracujemy tu wolontariacko – mówi wiceprezes Szymon Przewłoka.

- Z wyjątkiem naszej księgowej, która jest zatrudniona na część etatu. Nikt poza nią nie bierze żadnych pieniędzy. Od czasu do czasu wspierają nas przyjaciele: prezes Odlewni Polskich S.A. - Zbigniew Ronduda, Adam Papaj z Metal – Koloru, Zygmunt Wójcik (ZUTH) i Krzysztof Chaja.

- Przy ich pomocy przetrwaliśmy najgorszy okres, a także końcówkę roku, w której mieli nam już odcinać prąd. Ale dłużej tak funkcjonować się nie da – przekonuje prezes.

- Na strych nie wchodzimy w obawie, że się zawali. Zgniły już stropy i belki, po większych opadach zaczyna przeciekać eternit. Weranda od dawna się sypie. Mamy materiały, ale żeby ją zrobić, potrzebne jest jeszcze jakieś 20 tys. zł – mówi Stawski.

– Na ściany wszedł grzyb, z którym od dawna nie możemy sobie poradzić. Stosujemy preparaty, specjalne płyny, malujemy farbą, ale to wszystko na nic. Wie pani dlaczego ta ściana jest u nas czerwona? – pyta pokazując na jeden z pokoi.

– Grzyb się tak mocno w nią wżarł, że musieliśmy zerwać kawał ściany, posmarować ją specjalnym środkiem i dopiero położyć tynk. W schronisku wymienione jest tylko jedno okno, bo na więcej nie było nas stać. Ludzie nie chcą tu mieszkać, nie te standardy...

W pokojach jest czysto, stoi lodówka i telewizor, ale czarne „wykwity” faktycznie mogą odstraszać.

- Wiadomo, że nie jest to hotel czterogwiazdkowy, tylko zwykłe schronisko – przyznaje Szymon Przewłoka.

- Ale na dobrą sprawę, nie jesteśmy w stanie przyjąć nawet autokaru z wycieczką, mamy tylko 30 miejsc. W grudniu cały nasz dochód to były trzy osobodoby, raptem 75 zł. Są takie miesiące, że ludzi nie ma w ogóle, a bywa i tak, że nie ma wolnego miejsca.

Turyści nocują u nas rzadko, częściej robotnicy, którzy pracuję w strefie lub na terenie miasta. Jesteśmy dość tani – 25 zł za noc, to nie są duże pieniądze, zwłaszcza że jest tu aneks kuchenny. Można więc przygotować sobie jakiś posiłek. Mamy łazienki oraz prysznice, ale ogólnodostępne. A gdy przyjeżdża wycieczka, chce określonych standardów – żeby łazienka była w pokoju, a jeśli nie to chociaż ubikacja, podczas gdy robotnikom potrzeba tylko dachu nad głową.

Nie ma ich jednak teraz zbyt wielu.

- Jadę dziś po starszego pana – mówił w piątek T. Stawski. – To będzie nasz pierwszy gość w lutym, przyjeżdża na jedną noc – dodał po chwili.

– Trudno się z tego utrzymać.

Od początku łatwo nie było

Budynek jest własnością PTTK od 1972 roku, kiedy przekazała go Miejska Rada Narodowa. W latach 80. powstało w nim Regionalne Muzeum, które posiada dziś ok. 3200 muzealiów z dziedziny archeologii, historii i numizmatyki.

Zbiory te pochodzą głównie z zakupu od spadkobierców miejscowego kolekcjonera - Teodora Krzyżanowskiego, z pozostałości po przedwojennych izbach muzealnych w Wąchocku i Starachowicach oraz z darowizn społecznych. Stałą ekspozycję stanowią tu dwa działy - wystawa archeologiczna ,,Okolice Starachowic w pradziejach”, prezentująca dzieje kultury w rejonie rzeki Kamiennej od czasów najwcześniejszego osadnictwa do średniowiecza oraz wystawa historyczna ,,Starachowice - historia miasta”, przedstawiająca rozwój osady kuźniczej, potem przemysłowej, leżącej w miejscu dzisiejszych Starachowic oraz miasteczka Wierzbnik, z których po połączeniu powstały Starachowice.

W dziale numizmatycznym znajduje się unikatowa kolekcja niemieckich bonów wojennych zwanych „Notgeld” oraz zbiór monet, w których do najstarszych należą monety greckie z 350-200 roku p.n.e. oraz rzymskie denary. Największą perełką jest miecz rzymski z II w .n.e., a także ikona z 1497 r.

Zobaczyć też można wyroby z krzemienia m.in. czekany oraz imponujący zbiór minerałów, kamieni szlachetnych i skamielin występujących na terenie USA, który udostępnił stowarzyszeniu amerykański kolekcjoner.

Robili, co mogli

Dzięki staraniom PTTK, budynek w 1997 r. wpisano na listę zabytków. I wtedy właśnie zaczęły się coraz większe problemy.

- Mieliśmy dostać pieniądze na jego remont, ale nie zobaczyliśmy ani złotówki – mówi prezes.

Na wszystkie remonty trzeba było dostawać zgodę konserwatora. W dodatku mogły je wykonywać tylko osoby z odpowiednimi uprawnieniami, co jeszcze bardziej podrażało ich koszt.

- Pisaliśmy do starostwa, urzędu miasta, ale wszędzie dostawaliśmy jednakową odpowiedź: nie mamy środków na pomoc. Żeby wnioskować do Unii, trzeba mieć na wkład własny, a my go nie mieliśmy. Na szczęście dostawaliśmy jakieś pieniądze z Zarządu Głównego, dlatego budynek jakoś jeszcze wygląda. Ale od jakiegoś czasu jest coraz gorzej.

- Wcześniej pisaliśmy wnioski do MON. Wydeptaliśmy ścieżki również do Ministerstwa Sportu i Turystyki – mówi wiceprezes Przewłoka.

- Ale ostatnio jedna tragedia goni drugą, a dla nas pieniędzy nie ma, bo trzeba na przykład zebrać fundusze dla dzieci z terenów popowodziowych.

- Samorządy też nie chcą nam pomóc – dodaje Stawski i nie kryje żalu do władz powiatowych.

- Jesteśmy zbulwersowani tym, że pisząc projekt „Regio Ferrea”, dotyczący renowacji i adaptacji huty żelaza, nie uwzględniono naszego budynku, mimo że od samego początku stanowi integralną część Wielkiego Pieca. Przez wiele lat w XIX stuleciu pełnił od funkcję administracyjną, był siedzibą Dozorstwa Wielkich Pieców –mówi Stawski.

– Chyba już wtedy starostwo chciało, żeby się wszystko tu rozsypało. Muzeum mogłoby wtedy przejąć nasze zbiory – mówi cytując na dowód dokument z 2000 roku. Chodzi o odpowiedź ówczesnego starosty Andrzeja Maciąga na pismo PTTK w sprawie ewentualnej dotacji.

Oczywiście odmowną, w części dotyczącej pomocy, ale zawierającą propozycję przekazania zbiorów w czasowy depozyt muzeum, w celu lepszego ich zabezpieczenia.

- Tu mamy następne. Podpisane tym razem przez Krzysztofa Niedopytalskiego. Zamiast nam pomóc, chcieli tylko przejąć nasze eksponaty – przekonuje Stawski.

Jak widzi to powiat?

Z takim postrzeganiem sprawy nie zgadza się jednak wicestarosta Dariusz Dąbrowski, który w owym czasie pełnił funkcję członka Zarządu Powiatu.
- Padła taka propozycja, ale kontekst był inny – stwierdził w rozmowie z GAZETĄ.

- PTTK nie krył, że jeśli nie dostanie dotacji, nie będzie w stanie utrzymać samego muzeum, dlatego zaproponowaliśmy, aby do czasu rozwiązania swoich problemów, przekazał eksponaty na zasadzie porozumienia do Muzeum Przyrody i Techniki. W tej sposób zostałyby odpowiednio zabezpieczone. Mogły być także eksponowane z wyraźnym wskazaniem, że są to zbiory PTTK.

W ten sposób nie musieliby ponosić dodatkowych kosztów. Jako powiat nie mogliśmy udzielić im dotacji. Z prostej przyczyny, to nie my byliśmy organem założycielskim, prowadzonego przez nich muzeum - wyjaśniał.

- Co nie zmieniało faktu, że docenialiśmy i doceniamy walory tego budynku.

Sprawnie odpierał też drugi zarzut dotyczący pominięcia siedziby dozorstwa w projekcie.

- Na terenie powiatu jest co najmniej kilka, jeśli nie kilkanaście obiektów, które stanowiły ciągły zakład produkcji żelaza nad Kamienną: w Parszowie, Wąchocku, Michałowie, czy Brodach – wymieniał wicestarosta. - Kończył się przecież w Nietulisku. Podczas tworzenia projektu, nie uwzględniliśmy wszystkich na terenie samego muzeum. Nie posiadaliśmy na tyle funduszy.

Ze względu na duże koszty, musieliśmy zrezygnować z remontu budynku dawnej dyrekcji Zarządu Huty, bo okazało się, że nie jesteśmy w stanie wyłożyć tak dużych pieniędzy na wkład własny. W samym muzeum znalazłoby się jeszcze wiele do pracy. A przecież nie mogliśmy uwzględnić w projekcie budynku, co do którego nie dysponowaliśmy prawem własności.

Byliśmy jednym powiatem w Polsce, który zdecydował się na utworzenie muzeum, podczas gdy inne otrzymywały je z przydziału i do dziś próbują się ich pozbywać. Jesteśmy pozytywnym przykładem na to, jak można skutecznie działać. Chciałbym, aby podobnie było z PTTK, które przejęło obiekt i podjęło się jego prowadzenia.

Wszystko wskazuje jednak na to, że wkrótce przestanie on być jego siedzibą.
22 stycznia br., podczas Walnego Nadzwyczajnego Zjazdu Oddziałów PTTK, podjęto uchwałę umożliwiającą sprzedaż obiektu.

- To nie była decyzja pięcioosobowego zarządu – zapewnia wiceprezes Przewłoka. – Brali w tym udział wszyscy uprawnieni członkowie oddziałów.
Podjęli ją po wysłuchaniu wystąpienia księgowej na temat sytuacji finansowej oddziału.

- Nie jesteśmy w stanie utrzymać sami tego budynku, więc sprzedajemy go z zamiarem kupna czegoś innego – wyjaśnia prezes.- W tej chwili czekamy już tylko na oficjalną zgodę Zarządu Głównego PTTK. Zgodnie ze statutem, jeśli chcemy zbywać majątek, musimy go powiadomić, co zresztą uczyniliśmy i mamy już wstępną zgodę.

- W żadnym jednak wypadku nie oznacza to likwidacji muzeum – zapewniają obaj. – Chcemy kupić nowy budynek, do którego przeniesiemy wszystkie zbiory.

- Mieliśmy nawet już coś na oku – przyznaje Stawski - Ale budynek został sprzedany, dlatego rozglądamy się nadal.

Chcą kontynuować działalność

- Myśleliśmy o jakiejś kamienicy – przyznaje Szymon Przewłoka. – Muzeum miałoby tam lepsze warunki niż tutaj, w tym grzybie. Byłoby na górze, razem z biurem. Do tego jakieś pokoje. A na dole sklepiki, z których co miesiąc wpływałyby nam pieniądze. Tak jest w Ostrowcu i całkiem dobrze na tym wychodzą. A my każdy zarobiony czy pozyskany grosz ładujemy w tej chwili w łatanie dziur.

- Na utrzymanie budynku wydajemy rocznie ok. 60 – 70 tys. zł. Samo ogrzewanie w zimie kosztuje nas 4–5 tys. zł miesięcznie – mówi Stawski.

– Nie mamy więc na co czekać. Gdy tylko przyjdzie zgoda na sprzedaż, będziemy ogłaszać przetarg. Powołaliśmy już specjalną 11–osobową komisję, która będzie nad tym czuwać. Oprócz zarządu oddziału, w jej skład wszedł przewodniczący komisji rewizyjnej, a także pięciu innych członków, którzy mają nadzorować nasze działania, żeby nikt nie powiedział, że „zarząd sprzedaje sam”.

Na razie nie ma jeszcze ostatecznej wyceny budynku oraz terenu, na którym stoi , ale mówi się o ponad 2 mln zł.

- Jeśli nie uda nam się kupić szybko odpowiedniego lokum, wynajmiemy jakieś mieszkanie – mówi wiceprezes.

– A zbiory w ostateczności możemy przekazać tymczasowo do zaprzyjaźnionego muzeum, niekoniecznie w Starachowicach – dodaje.

– Równie dobrze może to być Muzeum Narodowe w Kielcach, czy oddział PTTK w Końskich. Na razie nie martwimy się o to. Chcielibyśmy raz jeszcze podkreślić, że nigdy nie zamierzaliśmy i zamierzamy zrezygnować z muzeum.

- Będziemy prowadzić go nadal – zapewniają obaj.

(An)