Słuchając i rozmawiając z prof. Grzegorzem Kołodką, dało się odczuć, dlaczego na jego wykłady ściągają rzesze słuchaczy, cytują go nobliści, a jego książki, jak choćby ,,Wędrujący Świat" rozeszły się w ilości ok. 60 tys. egzemplarzy. Dlaczego ten intelektualista, teoretyk, praktyk, uczony, eseista, światowej sławy autorytet w dziedzinie ekonomii- przykuwa taką uwagę? Odpowiedź zbyt prosta: przewidział kryzys i przedstawił nową koncepcje zrównoważonego rozwoju świata.

Paweł Lewkowicz - Radny Rady Powiatu
fot. Gazeta Starachowicka

Autor ,,Wędrującego Świata" próbował odpowiedzieć na proste pytania: dlaczego jest, jak jest, skąd się bierze i jakie skutki niesie ze sobą nadmierna nierówność dochodowa w skali makro i mikro, stawiając w końcu zasadnicze pytanie- dokąd zmierza ludzkość? Zdaniem Grzegorza Kołodki - dziś dzieją się tak przeróżne rzeczy, ponieważ wiele rzeczy dzieje się naraz.

Stąd kaskada zmian przetacza się z wielką mocą przez społeczeństwa, gospodarki, widać gigantyczne przeobrażenia na styku przyrody, kultury, techniki. Powstaje nowa jakość. Ta jakość wynika z najbardziej fascynującej cechy występującej w obiektywnym świecie - zmienności.

Zmieniają się dochody, wieloletnie rządy, ustroje państw, kursy walut, rynki finansowe, liderzy światowej gospodarki, w końcu przyroda. Zmienność spowodowała, że Ameryka i UE nie są wyłącznymi liderami, bo rośnie znaczenie Chin, Indii, Brazylii, Rosji, integruje się Afryka, przy coraz bardziej prorozwojowej Azji. Każdemu zależy jednak na wzroście gospodarczym.

Ten wzrost na przestrzeni historii był zróżnicowany. Dlatego dziś jedni są zamożni, a inni klepią biedę. Dlatego Ameryka Północna jest 20 razy bogatsza od Afryki, choć 500 lat temu była od niej biedniejsza, dlatego Europa Zachodnia już przed II wojną światową, była dużo bogatsza od Europy Wschodniej.

Przesądził o tym zbieg 5 czynników: postęp techniczny, zdolność do krytycyzmu, wiedza ekonomiczna i polityczna, wola dokonywania zmian instytucjonalnych, strukturalnych oraz kulturowe otwarcie na innych. Profesor Kołodko pisze o tych sprawach w swoich dwóch ostatnich książkach. Przypomina też początki obecnego kryzysu.

Po popytowej erze keynesizmu, w początkach lat 80. ubiegłego wieku w USA narodziła się tzw. reaganomika, a w Wielkiej Brytania tzw. thatcheryzm, promujące ekonomię podażową - modelową w doktrynie neoliberalnej.

Według wybitnego intelektualisty, neoliberalizm sprzyjał tworzeniu "gospodarki kasyn", która polegała na oderwaniu sektora finansowego od realnej sfery gospodarczej, wciąganiu do wirówki spekulacji coraz to szerszych kręgów społeczeństwa.

Ta wielka bańka spekulacyjna, która zagregowała toksyczne instrumenty (np. derywaty) spowodowała, że - jak wyliczył Kołodko - w przedkryzysowym 2007 r. na światowym rynku finansowym było w obiegu 600 bilionów dolarów, co jest dziesięciokrotnie więcej, niż wynosiła wtedy wartość planetarnej produkcji!!! Profesor podkreślił, że kryzysu, który oficjalnie wybuchł w 2009 r., można było uniknąć nie 3, 13, ale 30 lat temu. Obecny kryzys nie jest tylko finansowy, taki dałoby się szybko zażegnać.

Problem jest głębszy, chodzi mianowicie o kryzys fundamentalny dotykający przeobrażeń społecznych (demograficznych), kulturowych, przestrzennych, ideologicznych i politycznych. Niestety, jak rzekł profesor, lot ćmy do ognia nie został zatrzymany. Obecny kryzys sieje duży zamęt. Trzeba zatem politycznych zmian, działań w sferze wartości, innego klimatu kulturowo- ideologicznego.

Według profesora receptą na przezwyciężenie kryzysu jest, by człowiek rozumnie posługiwał się pieniądzem i zyski traktował jako środek do celu, bez marginalizowania grup społecznych. Lansowanie materialnych wartości kosztem humanistycznych, jest przyczyną współczesnego systemowego fundamentalnego kryzysu neoliberalnego- mutacji współczesnego kapitalizmu.

Zadałem prof. Kołodce kilka pytań. Dwa wymagają szczególnego przypomnienia. Byłem ciekaw, co indagowany powie w tematyce rynków finansowych, które bez żadnej kontroli, bo inwestorów jest dziesiątki miliony, determinowane spekulacyjnymi grami, kształtują opinią tłumu. Ten tłum w instynkcie stadnym, będąc poza wszelką demokratyzacja, jest w stanie zastraszony spekulantami, sprzedać wiele walorów i obalić niejedną światową potęgę gospodarczą.

Drugie moje pytanie dotyczyło oceny wypowiedzi szefa ECB J.C. Trichteta, który powiedział, że Europa znalazła się w kryzysie największym od 1945 r. Grzegorz Kołodko na pytanie ws. rynków odpowiedział, że to o nie i na nich idzie najważniejsza światowa gra. Głównie przez dominację kapitalizmu finansowego. Rynki należałoby ujarzmić np. podatkiem od obrotów kapitałowych, wówczas spowolniono by spekulacje.

Kolejna recepta profesora, to zmniejszenie ryzyka transakcyjnego przez nadzór i regulacje wprowadzone aktami prawnymi. Cóż z tego, że UE jest za, ale Wielka Brytania, w której rynki finansowe obracają potężnym kapitałem mówi stanowcze weto.

W sprawie kryzysu Unii Europejskiej prof. Kołodko uważa, że europejscy przywódcy chyba dorastają do zmian strukturalnych, uwzględniając zrównoważony rozwój i utrzymanie waluty euro. Ciekawe pytanie zadano w sprawie kurczących się zasobów energii, głównie elektrycznej, co zdaniem indagowanego profesora można zażegnać, pomimo ograniczających się zasobów ziemi.

Ważne, żeby wykorzystywać alternatywne źródła energii: słońca ,wiatru, wody. Na pytanie o siłę dolara, były minister finansów odpowiedział; owszem dolar jest nieco przewartościowany. Depcze mu po piętach yuan, ale Ameryka to jeszcze wciąż potęga gospodarcza nr 1 na świecie. Widać każda odpowiedź Kołodki staje się pytaniem. Cóż potem musi być ważniejsze niż przedtem.

Grzegorz Kołodko pokazał, jak wędruje świat, a po nim ludzie, jak wędrować, a się nie zgubić, by wyjść ze ślepego zaułku, żeby nie wyznawać materialnego credo: "chcę, więc jestem". Kołodko mówił o tak odległych od Polski krajach, poruszał trudne tematy w ogóle, mało, albo niedostępne w polskich mediach. Profesor wędrował opowiadając zmienności świata, a pewnie większość starachowickich słuchaczy wędrowała myślami, mając świat na wyciągnięcie ręki.

Paweł Lewkowicz
Radny Rady Powiatu

P.S . II cz. będzie dotyczyła Polski