Obecnie jesteśmy świadkami rewolucji przetaczającej się przez kraje arabskie. Komentatorzy, mimo trwających jeszcze walk, mówią o konieczności powstania nowych rządów, które będą musiały wprowadzić je na drogę demokracji. Po takich wydarzeniach wiadomo, że przebudowa dotychczasowych systemów na demokratyczne nie nastąpi prędko, jeśli w ogóle nastąpi, a sama transformacja dotychczasowych systemów będzie trudniejsza od obalenia "starych" władz.

Grzegorz Walendzik
fot. Gazeta Starachowicka

Solidarność początkowo nie zamierzała przejmować odpowiedzialności za rządzenie w Polsce. Duże zamieszanie spowodował w lipcu artykuł Adama Michnika "Wasz prezydent, nasz premier". Wtedy do pomysłu powołania solidarnościowego premiera i przejęcia rządów niechętnie odnosili się np. Jacek Kuroń, Janusz Onyszkiewicz, Karol Modzelewski, Andrzej Wielowiejski, Andrzej Stelmachowski i nawet Jan Nowak-Jeziorański. Tylko nieliczni politycy od początku opowiedzieli się za pomysłem przedstawionym przez Michnika. Wśród jego zwolenników byli m.in. bracia Kaczyńscy, niektórzy intelektualiści (m.in. Edmund Osmańczyk i Andrzej Szczypiorski), a także przedstawiciele PZPR-owskich satelitów - Jan Janowski z SD i Aleksander Łuczak z ZSL. Sam Wałęsa, jak zwykle, czekał na rozwój sytuacji.

Do tego pomysłu negatywnie odniósł się także Tadeusz Mazowiecki w artykule Spiesz się powoli zamieszczonym w Tygodniku Solidarność. Zapytał w nim wprost: - ,Czy po naszej stronie istnieje program, który można przedstawić społeczeństwu jako zwartą koncepcję wyjścia z kryzysu gospodarczego, czy byłby on przez społeczeństwo zaakceptowany i czy jest to program możliwy do natychmiastowej realizacji? (...) Pospieszne domaganie się udziału we władzy może zniszczyć właściwą opozycji odpowiedzialność za państwo, a wcale nie zbudować skutecznej i trwałej odpowiedzialności za rządy.

Tymczasem w imieniu Lecha Wałęsy dyskretne działania podjął Jarosław Kaczyński, a celem ich było dogadanie się z ZSL i SD. Pomimo różnorodnych nacisków ze strony PZPR, byli jej koalicjanci postanowili przyłączyć się do Solidarności. Lech Wałęsa 7 sierpnia 1989 r. zaproponował oficjalnie, aby nową koalicję rządową utworzył Obywatelski Klub Parlamentarny (skupiający dawną opozycję) i kluby dotychczasowych "satelitów" PZPR - ZSL i SD.

W dniu 17 sierpnia 1989 r. Lech Wałęsa, przewodniczący ZSL Roman Malinowski i przewodniczący SD Jerzy Jóźwiak zawarli formalne porozumienie o utworzeniu nowej koalicji rządowej. Dwa dni później gen. Kiszczak zrezygnował z tworzenia rządu. Prezydent Jaruzelski - zgodnie z sugestią Wałęsy - postanowił zaproponować Sejmowi, by na nowego premiera wybrać reprezentanta "Solidarności", Tadeusza Mazowieckiego. Tymczasem 19 sierpnia Biuro Polityczne PZPR stwierdziło, że przejęcie pełni władzy państwowej przez Solidarność niesie za sobą wielkie zagrożenie dla państwa polskiego, spokoju i bytu narodu, a wyjście Polski spod wpływów ZSRR miałoby stanowić wielkie zagrożenie dla państwa polskiego, spokoju i bytu narodu. Jednakże nastroje te ostudził Gorbaczow w rozmowie telefonicznej z Mieczysławem Rakowskim (wtedy I sekretarzem KC PZPR), dając mu do zrozumienia, że nie stanie w obronie polskich komunistów. Biuro Polityczne wówczas uznało, że wystarczającą gwarancją zapobieżenia katastrofie będzie wprowadzenie do rządu Mazowieckiego kilku ministrów z PZPR.

Historyczny wybór nastąpił 24 sierpnia 1989 r. Tego dnia Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na prezesa Rady Ministrów PRL. Spośród 423 obecnych podczas głosowania posłów, kandydaturę Mazowieckiego poparło 378 posłów, 41 wstrzymało się od głosu, a czterech było przeciw.

Niezależnie od późniejszych kontrowersji było to wydarzenie przełomowe. W 20. rocznicę tego wydarzenia prezydent RP Lech Kaczyński powiedział, że powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu Tadeusza Mazowieckiego było datą niezwykle ważną nie tylko w historii Polski, ale też i innych państw naszego regionu. Warto, abyśmy niezależnie od dzielących nas różnic potrafili cenić wydarzenia ważne w historii naszego kraju.

Grzegorz Walendzik
(radny w latach 1990-2010)

Dołącz do grona fanów Portalu Wirtualne Starachowice na Facebooku!