Z początku było ich kilku, teraz jest kilkunastu. Niektórzy awansowali nawet na Arcypierdoły, Pierdoły do kwadratu, a nawet Pieskie Dziadygi, za wrodzoną wredność, brak humoru, ponuractwo, chroniczne skarżenie się, defetyzm, a nawet pijaństwo przechodzące w delirium. Brzmi dziwnie? Być może. Ale jeśli dodamy, że owe tytuły przyznała im Prześwietna Kapituła Szwejkowa, wszystko powoli staje się jasne...

fot. Gazeta Starachowicka

- To coś takiego, jak blues, czuje się go nie tylko w głowie, ale i sercu – uważa doktor Mirosław Kiełek, jeden ze starachowickich szwejkologów, którego wprowadził w ten świat Kazimierz Domański, współpracujący z docentem Waldemarem Wandowiczem. To właśnie temu nieżyjącemu już wyznawcy szwejkologii, poczciwy wojaczek zawdzięcza swoją obecną sławę.

Wszystko tak naprawdę zaczęło się latem 1979 roku, kiedy po przeczytaniu książki czeskiego pisarza Radko Pytlika o losach Jarosława Haszka, twórcy i „duchowego ojca” Dobrego Wojaka Szwejka, docent zapragnął odwiedzić w Pradze autora tej publikacji. I to właśnie on dał mu prawdziwą lekcję szwejkologii praktycznej i teoretycznej, o czym wspomina po latach.

W ciągu zaledwie pięciu dni zwiedził wszystkie piwialnie, w których bywał Haszek, a w każdej pisarz wskrzeszał tę barwną postać i jego wesołą praską kompanię: Ladę Josefa – przyszłego rysownika Szwejka, Macieja Kudieja – towarzysza wędrówek, aktora Opoczeńskiego, a także malarza Panuszkę.

Pokazał mu również autentyczne miejsca, gdzie powieściowy Józef Szwejk przebywał w Pradze. I właśnie wtedy zrodził się pomysł u Wandowicza, że po powrocie do Polski zorganizuje grupę młodzieży, która podobnie jak on czytała wielokrotnie tę powieść i pokochała jej bohatera, a także twórcę.

W organizacji tej grupy pomogła mu swoją wiedzą Krystyna Brodowska z Sieradza i dzięki wspólnym staraniom w roku 1980 wyprawa „Stopami Szwejka” doszła do skutku. Przez dziesięć kolejnych lat firmował je Klub Turystyczny „Datajan”, do którego należał Wandowicz.

Nie ma to, jak w „rodzinie”

W dziesiątym roku organizowania trampingów szwejkowych, nazwanym zresztą rokiem Szwejka, zwolennicy stworzonej przez niego „doktryny”, postanowili usamodzielnić się. Założyli więc w maju Stowarzyszenie Miłośników Dobrego Wojaka Szwejka. Odbyła się wówczas w Dębem nad Zalewem Zegrzyńskim ogólnopolska impreza: Seminarium Założycielskie „Stowarzyszenia Miłośników Jarosława Haszka i Jego Dzielnego Wojaka Szwejka”.

Na zjazd przybyło wówczas około 100 zainteresowanych. Imprezie towarzyszyły okolicznościowe wystawy: „Jarosław Haszek i jego Szwejk wśród nas”, przygotowana przez Waldemara Wandowicza - pomysłodawcy spotkania oraz „Śladami Szwejka z Datajaną”, stworzona przez członków Klubu Turystycznego „Datajana”.

Obradowano w Ośrodku Doskonalenia Kadr Ministerstwa Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Dębem. W miesiąc po powołaniu Stowarzyszenia Klub „Datajaną” zorganizował w Bieszczadach II Ogólnopolski Rajd „Szwejk na polskich drogach”. Jego trasa wiodła z Zagórza przez Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne aż do Przemyśla. Takie były początki...

Dziś o działalności stowarzyszenia mówi się coraz więcej. Ideę poparli m.in. Herman Grzeszczyk - tłumacz literatury czeskiej i Leszek Mazan - dziennikarz z Krakowa. Nagrano kilka programów telewizyjnych, odbyły się promocje książek o Szwejku oraz wyjazdy do Pragi Czeskiej. Natomiast w ubiegłym roku, Polska Organizacja Turystyczna przyznała Przemyskiemu Stowarzyszeniu Przyjaciół Dobrego Wojaka Szwejka (PSPDWSz) jeden z certyfikatów Turystycznego Produktu Roku, a więc najważniejsze wyróżnienie w tej branży, które otwiera drzwi do wielokierunkowych działań promocyjnych i marketingowych, tak w kraju, jak i za granicą.

Jest to o tyle ważne, że organizacja posiada także międzynarodową strukturę, z ekspozyturami w Austrii, na Węgrzech, na Słowacji, w Czechach i na Ukrainie. Kibicował im sam prezydent Czech -Vaclav Havel. Trudno powiedzieć, kiedy dokładnie, i w jaki sposób, znaleźli się wśród tej śmietanki starachowiczanie.

Faktem jest, że niektórzy z nich, jak doktor Kiełek, od niedawna posiadający tytuł „Pieskiego Dziadygi”, zasiada w głównej Kapitule Szwejkowskiego Stowarzyszenia. Razem z nim aktywnie udziela się także prezes Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego w Starachowicach – Tomasz Stawski, nie mówiąc już o Kazimierzu Domańskim, od którego wszystko się przecież zaczęło.

Szwejkologia w najprostszym wydaniu

Twierdzą zgodnie, że bycie Szwejkiem nie oznacza bycia głupkiem, czy nawet spryciarzem. Z tych pozornych cech należy stworzyć, tak jak bohater, pancerz osłaniający przed nieprzyjaznym człowiekowi światem, a także bronić fundamentalnych wartości życia i człowieczeństwa.

Wojak posiadał sztukę przynoszenia klęski tym, którzy ubrali go w mundur i kazali walczyć. Plebejska mądrość nakazywała mu, by we właściwy sobie sposób, a to używając maski błazna, a to kryjąc się pod przybieraną postawą dobrodusznego prostaczka, odciąć się od głupoty i niesprawiedliwości państwa.

Dziś jego zwolenników jest w Starachowicach znacznie więcej, o czym świadczy chociażby liczna grupa, które reprezentowała nasze miasto, podczas 13.Fartownych Manewrów Szwejkowskich Twierdzy Przemyśl. Jak co roku, odbyły się one w lipcu, bo właśnie wtedy książkowy bohater przebywał w tamtejszej twierdzy, kiedy to w 1915 roku - omyłkowo posądzony o dezercję i zdradę na rzecz Rosjan - omal nie został powieszony.

Obecność wojaka czuć było na każdym kroku, zwłaszcza w sobotni poranek, rozpoczęty turniejem siatkówki plażowej „O kufel Józefa Szwejka”.

- Wszystko zaczęło się od zbiórki w Bramie Sanockiej, gdzie Szwejk szedł do aresztu. Potem komisja lekarska i zwiad po Twierdzy Przemyśl, czyli wędrówka po wszystkich fortach dookoła Przemyśla – opowiada Mirosław Kiełek.

- A dla tych, którzy zostali, rajd pieszy „Szlakiem Szwejka” po mieście - dodaje Tomasz Stawski, który wciąż pozostaje pod dużym urokiem Przemyśla i jego zabytków.

Punkt kulminacyjny pierwszego dnia imprezy stanowiły uroczystości z okazji 2. rocznicy odsłonięcia figury c.k. Dobrego Wojaka Józefa Szwejka, siedzącego na skrzyni z amunicją. Nie mogło także zabraknąć Forum Szwejkowskiego, a także prezentacji Regimentów, którym towarzyszył koncert orkiestry Galicyjskie Surmy ze Lwowa. Były także występy co odważniejszych szwejów, podczas których prawdziwą furorę zrobiła grupa ze Starachowicach.

- Zawsze bawimy wszystkich – śmieje się Tomasz Stawski. – Jesteśmy w centrum uwagi. Mamy gitarę i skrzypki, a nasz Czesław (mowa o Czesławie Kępińskim – przyp. red.) jest po prostu duszą towarzystwa. Ma lwowskie korzenie, choć urodził się u nas – mówi prezes PTTK. – I śpiewa te swoje „tajojki”. Pięknie mu to wychodzi... – przyznaje T. Stawski.

Gawęda o generale

Tym razem zawojowali publiczność piosenką Henryka Schmalenberga, (jednego z nowych szwejów w ich szeregach) na cześć generała Adama Sznuka, którą zaśpiewali na melodię przechyłów.

- Po Sanie fala mknie, uważaj generale, bo ta kra do morza wezwie cię – nuci Stawski. I ta właśnie piosenka, nawiązująca do zimowej przygody generała, pod którym załamał się lód, kiedy wędkował, ma się ukazać drukiem w gazecie podczas przyszłego Forum Szwejkowskiego.

Starachowiczanie, biorący udział w manewrach, zdobywali medale, dyplomy, a niektórzy także honorowe tytuły szwejkowskie. Debiutantom przyznano tytuł „Pierdoły”, natomiast świeżo upieczone wojaczki, bo i takie znalazły się w naszej grupie – otrzymały tytuł „Wicepierdoły”, żeby nie rządziły mężczyznami, tłumaczyli ich koledzy.

Wojacy docenili też Henryka Szmalenberga, za jego wkład w szwejkową gawędę, nadając mu tytuł pierdoły cesarskiego dyplomowanego. Mirosława Kiełka za „niebopomne zasługi w krzewieniu idei szwejkowskiej” Sztab Generalny Twierdzy Przemyśl ukoronowali tytułem Pieskiego Dziadygi.

Z kolei Ryszard Stawki został oficerem w Korpusie Zaopatrzenia, za najskuteczniejsze kręcenie lodów, rzecz jasna w cukierni Fiore, rozsławionej w całym mieście. Sześciu naszych wojaków wróciło także z odznaczeniami, a więc manewry można uznać za wielce udane.

- Jesteśmy na dobrej drodze do utworzenia Pomocniczego Regimentu Szwejkowskiego w Starachowicach – zdradził M. Kiełek.

Główny znajduje się oczywiście w Przemyślu, z dowództwem i Kapitułą Szwejkową. Być może w ten sposób losami Poczciwego Wojaka zainteresowałoby się jeszcze więcej naszych mieszkańców.

(An)

Dołącz do nas na Facebooku!